ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΟΜΙΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΣΕΙΣΜΙΚΗ ΘΩΡΑΚΙΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΤΙΣ 04-05-09 ΑΠΟΘ. 1 Ο.Λ.Θ.

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΟΜΙΛΗΤΩΝ

1. Η ΜΕΣΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΠΡΟΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ ΚΑΙ Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑ

Β. Κ. ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ, Ομότιμος Καθηγητής Γεωφυσικής

Η εκτίμηση της σεισμικής επικινδυνότητας στη χώρα μας και η λήψη σχετικών μέτρων αντισεισμικής προστασίας βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη χωρική (γεωγραφική) κατανομή της μέσης σεισμικότητας, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η χρονική μεταβολή της σεισμικότητας. Έτσι, ο χάρτης σεισμικής επικινδυνότητας του αντισεισμικού μας κανονισμού περιλαμβάνει τρεις ζώνες σεισμικής επικινδυνότητας (κατηγορίες ΙΙΙ, ΙΙ, Ι), σε κάθε μια από τις οποίες η σεισμική επικινδυνότητα θεωρείται σταθερή, δηλαδή ανεξάρτητη του χρόνου. Έτσι, αποτελεσματική αντισεισμική προστασία παρέχουν τα κτίρια που κατασκευάστηκαν με σύγχρονο αντισεισμικό κανονισμό αλλά αυτά αποτελούν σχετικώς μικρό ποσοστό (περίπου 20%) του συνόλου των κτιρίων της χώρας. Για την αντισεισμική προστασία και των κτιρίων που δεν κατασκευάστηκαν με σύγχρονο αντισεισμικό κανονισμό απαιτούνται πρόσθετα προσεισμικά μέτρα (έλεγχος κτιρίων, άρση επικινδυνοτήτων, κλπ). Όμως, τα μέτρα αυτά είναι δαπανηρά και γι’ αυτό η εφαρμογή τους απαιτεί χωροχρονική ιεράρχηση.
Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι, ενώ η βραχυπρόσθεσμη πρόγνωση των σεισμών (ακρίβεια στο χρόνο της τάξης ημερών) είναι προς το παρόν ανέφικτη, η μεσοπρόθεσμη πρόγνωση (ακρίβεια στο χρόνο της τάξης λίγων ετών) είναι δυνατή με σημαντική πιθανότητα. Έτσι, η μεσοπρόθεσμη πρόγνωση επιτρέπει τη χωροχρονική εστίαση των πρόσθετων προσεισμικών μέτρων ώστε αυτά να είναι αποδοτικά και οικονομικως εφικτά. Όμως, η λήψη τέτοιων μέτρων απαιτεί μια πολύ καλά οργανωμένη αντισεισμική πολιτική.


2. Προσεισμικοί έλεγχοι κατασκευών. Σημερινή κατάσταση

Κοσμάς Στυλιανίδης, Καθηγητής Α.Π.Θ.

Δομικός πλούτος της χώρας (όλα τα κτίρια) (στοιχεία ΕΠΑΝΤΥΚ, απογραφή ΕΣΥΕ, 2000 - 2001)
Πλήθος κατοίκων (απογραφή 2001): 10.932.033
Συνολικό πλήθος κτιρίων (απογραφή 2000): 3.990.512
Πλήθος δημόσιων κτιρίων δημόσιας και κοινωφελούς χρήσης (μετριοπαθής εκτίμηση Κ. Στυλιανίδη, 2006): 80.000
Με τα στοιχεία του 2000: Το 29% των δημοσίων κτιρίων κατασκευάσθηκε προ του 1959, άρα χωρίς αντισεισμικό σχεδιασμό, το 36% κατασκευάσθηκε μεταξύ 1960 – 1984, με βάση τις προβλέψεις του αντισεισμικού κανονισμού του 1959 (παλιάς γενιάς), το 32% κατα­σκευάσθηκε μετά το 1985, με σύγχρονους αντισεισμικούς κανονισμούς. Για τα ιδιωτικά κτίρια τα αντίστοιχα ποσοστά είναι χειρότερα: 33%, 47%, 19%.
Κατά συνέπεια, μεγάλο ποσοστό του κτιριακού δυναμικού της χώρας είναι αντισεισμικώς απαξιωμένο, μερικά μάλιστα από τα κτίρια αυτά φιλοξενούν κρίσιμες και ευαίσθητες χρήσεις. Η ανάγκη αναβάθμισης διαπιστώθηκε εδώ και 10 χρόνια περίπου, μέχρι τώρα όμως δεν έχει προχωρήσει με το ρυθμό που θα έπρεπε, τόσο στο σχεδιασμό όσο, κυρίως, στην υλοποίηση συγκεκριμένων μέτρων επιλεκτικής προσεισμικής ενίσχυσης.
Στη διάλεξη περιγράφονται οι ενέργειες και ο βαθμός προόδου κάθε επί μέρους δράσης προς την κατεύθυνση των προσεισμικών ελέγχων και ενισχύσεων. Αξιολογούνται οι ακόλουθες δράσεις: ΕΠΑΝΤΥΚ (Πρόγραμμα Τ.Ε.Ε.), Πρόγραμμα Ο.Α.Σ.Π., Πιλοτικό Πρόγραμμα Περιφέρειας Κ.Μ., Πρόγραμμα Ο.Σ.Κ., Πρόγραμμα Υπουργείου Υγείας. Από τα προγράμ­ματα αυτά φαίνεται ότι μόνον το πρόγραμμα του Ο.Σ.Κ. έχει κάποια πρώτα απτά αποτε­λέσματα, αντίθετα το Υπουργείο Υγείας φαίνεται να έχει εγκαταλείψει την προσπάθειά του. Σημειώνεται ότι τα Νοσοκομεία πρέπει να αποτελούν στόχο προτεραιότητας (βλέπε μετασεισμικά προβλήματα Νοσοκομείου Πάτρας, ομοίως και της L’ Aquilla).
Οι ιδιώτες μέχρι στιγμής δεν έχουν ενεργοποιηθεί, μάλλον λόγω ανεπαρκούς ενημέρωσης. Οι λίγες ενισχύσεις που έχουν υλοποιηθεί μέχρι στιγμής προέκυψαν κυρίως ως αποτέλεσμα αλλαγής χρήσης του κτιρίου παρά ως συνειδητή επιλογή ενίσχυσης. Στον ιδιωτικό τομέα είναι κρίσιμο το θέμα των κινήτρων. Μπορεί να σχεδιασθεί ένα πακέτο άμεσης ή έμμεσης επιδότησης με απλά κριτήρια (π.χ. επιδοτούνται ιδιαίτερα τρωτά κτίρια όπως για παράδειγμα κτίρια προ του 1985 με πιλοτή σε περιοχές υψηλής σεισμικότητας, είτε με μορφή άμεσης χρηματοδότησης, είτε με μορφή δανείων επιδοτούμενου επιτοκίου, είτε ακόμη με απαλλαγή από εισφορές υπέρ τρίτων). Πριν από δύο μέρες ανακοινώθηκαν κυβερνητικά μέτρα για την ενίσχυση της οικοδομικής δραστηριότητας (μεταξύ άλλων και ο ενεργειακός ανασχεδιασμός των παλιών κτιρίων). Θα μπορούσε να είχε αναγγελθεί και η αντισεισμική αναβάθμισή τους. Το γεγονός ότι δεν περιλήφθηκε στα μέτρα τόνωσης της οικονομίας υποδηλώνει ότι η σχετική δράση δεν εμπίπτει στις προτεραιότητες της κυβέρνησης.


3. Οργάνωση των μέτρων ετοιμότητας της πολιτείας και μετασεισμική αποκατάσταση
Δημοσθένης Σαρηγιάννης
Δρ. Πολιτικός Μηχανικός
Αντιδήμαρχος Καλαμαριάς

Τα τελευταία 30 χρόνια αποκτήθηκε μια αξιόλογη εμπειρία στην διαχείριση του σεισμικού κινδύνου.
Το 1978 για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένα σύγχρονο αστικό κέντρο η Θεσσαλονίκη δοκιμάστηκε από ένα μεγάλο σεισμό και εκτός από τα σοβαρά πρωτόγνωρα τότε προβλήματα που δημιούργησε (τεχνικά, οικονομικά, κοινωνικά) έφερε στην επιφάνεια και ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα. Το πρόβλημα της μη ύπαρξης δομών από την πολιτεία για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων ενός ισχυρού σεισμού σε μια μεγαλούπολη όπως αυτές αναπτύχθηκαν λίγο πολύ άναρχα μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Μετά από το σεισμό της Θεσσαλονίκης ακολούθησε σειρά καταστροφικών σεισμών στον Ελλαδικό χώρο με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο ποσοστό της χώρας να θεωρείται σήμερα σεισμόπληκτη περιοχή.
Είχε γίνει φανερό ότι οι σεισμοί στην Ελλάδα αποτελούν εθνικό πρόβλημα πρώτου μεγέθους.
Η αντιμετώπιση ενός τέτοιου προβλήματος απαιτεί σοβαρό και μακρόπνοο σχεδιασμό και προετοιμασία από την προσεισμική περίοδο, η οποία πρέπει να περιλαμβάνει ενέργειες σε τρεις διαφορετικές περιόδους:
α) Προετοιμασία κατά την περίοδο προ του σεισμού.
β) Ενέργειες για την αντιμετώπιση των εκτάκτων γεγονότων κατά την εκδήλωση του σεισμού και για μία περίοδο περίπου ενός ή δύο μηνών (καταγραφή ζημιών, στέγαση σεισμοπλήκτων κ.τ.λ.).
γ) Aποκατάσταση των σεισμοπλήκτων μετά από το σεισμό.
Με την πάροδο του χρόνου η πολιτεία οργανώθηκε θεσμικά με την δημιουργία υπηρεσιών και οργανισμών (ΟΑΣΠ, ΙΤΣΑΚ, ΥΑΣ, ΥΑΣΒΕ, Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας),
Για πρώτη φορά καταρτίστηκε σε επίπεδο Νομού το «Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών που προέρχονται από σεισμούς» με το όνομα ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ.
Χρηματοδοτήθηκε επιστημονική έρευνα στα Πανεπιστήμια, στο ΙΤΣΑΚ, στον ΟΑΣΠ.
Εκπονήθηκε σύγχρονος αντισεισμικός κανονισμός.
Οργανώθηκαν ομάδες άμεσης επέμβασης και απεγκλωβισμού εγκλωβισμένων από καταρρεύσεις με θεαματικά αποτελέσματα.
Διαμορφώθηκε θεσμικό πλαίσιο για τον μετασεισμικό έλεγχο και την αποκατάσταση των κτιρίων το οποίο με συνεχείς βελτιώσεις αποτελούσε ένα πολύ καλό εργαλείο.
Όλη αυτή η οργάνωση της πολιτείας φάνηκε να επιβραβεύεται τόσο στο μεγάλο σεισμό της Κοζάνης το 1996 όσο και στο μεγάλο σεισμό της Αθήνας το 1999.
Ψηφίσθηκε ο Ν. 3013/2002 για την «Αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας» και σε εφαρμογή του νόμου εκδόθηκε η 1299/2003 απόφαση «έγκρισης γενικού σχεδίου ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ».
Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια η οργάνωση αυτή όχι μόνο δεν βελτιώθηκε, αλλά όλοι οι προηγούμενοι φορείς ΟΑΣΠ, ΙΤΣΑΚ, ΥΑΣ και ΥΑΣΒΕ έχουν σε μεγάλο βαθμό αδρανοποιηθεί.
Αποκορύφωμα αποτελεί ο τρόπος αντιμετώπισης του πρόσφατου της Ηλείας – Αχαϊας τον Ιούνιο του 2008 τουλάχιστον ως προς την καταγραφή των ζημιών.
Αντί άμεσα να ελεγχθούν οι οικοδομές ως δομικό σύνολο, για την ασφάλεια των ενοίκων, φαίνεται ότι δόθηκε προτεραιότητα (τελείως αντιεπιστημονικά) και παρά τις κατευθύνσεις του ΟΑΣΠ στον έλεγχο των διαμερισμάτων ως προς το «κατοικήσιμο» ή μη.
.Κύριος σκοπός ήταν να δοθεί το βοήθημα των 3.000€.


4. Αντισεισμική θωράκιση της χώρας : Μία σύγχρονη και αποτελεσματική πρόταση

Βασίλης Λεκίδης Δρ. Πολιτικός Μηχανικός

Ο πρόσφατοι μεγάλοι σεισμοί με επίκεντρα τη περιοχή των Κυθήρων, του Λεωνιδίου, της Κορώνης, της Πάτρας-Αχαΐας, της Ρόδου και της γειτονικής Ιταλίας ανέδειξαν και πάλι το μεγάλο και διαρκές πρόβλημα του σεισμικού κινδύνου για τη χώρα μας. Οι μεγάλες χρονικές περίοδοι χωρίς ισχυρούς και καταστροφικούς σεισμούς οδηγούν τις αρμόδιες αρχές και τους πολίτες σε εφησυχασμό για να οδηγηθούν σε καταστάσεις πανικού μετά από κάθε αφύπνιση του Εγκέλαδου. Η αντισεισμική πολιτική όμως δεν μπορεί να έχει παροδικό χαρακτήρα που επικαιροποιείται ανάλογα με τις σεισμικές εξάρσεις, αλλά αντίθετα πρέπει να έχει διάρκεια και συνέχεια με στόχους ορατούς και υλοποιήσιμους.
Βασική προϋπόθεση, για να υπάρχει συνεχής βελτίωση στην Αντισεισμική Προστασία, είναι η πρόοδος της επιστημονικής γνώσης και η επίτευξη διεπιστημονικής συνεργασίας. Ορισμένες νέες παρεμβάσεις που κρίνονται απαραίτητες για να προχωρήσουν γρήγορα οι προσπάθειες που εντάσσονται στη αντισεισμική θωράκιση είναι:
1. Κοινή διαπίστωση από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς επιστήμονες, αρμοδίους είναι ότι η αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών ανήκει στο σκληρό πυρήνα του κράτους και συγκεκριμένα στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ, με αρμοδιότητες τον σχεδιασμό, την πρόληψη, την αποκατάσταση και τη συνεχή προσπάθεια για μείωση των συνεπειών των καταστροφών.
2. Είναι επιτακτική η ανάγκη για σύσταση ειδικής γραμματείας φυσικών καταστροφών που θα ανήκει στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ..
3. Η επιχείρηση υποστήριξης και οργάνωσης των δράσεων μετασεισμικής αποκατάστασης ανήκει Πανελλαδικά στα εκλεγμένα Περιφερειακά όργανα.
4. Η Ειδική γραμματεία φυσικών καταστροφών θα εποπτεύει τους οργανισμούς του ΟΑΣΠ, ΙΤΣΑΚ, ΓΕΩΔΥΝΑΜΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ του Αστεροσκοπείου Αθηνών, οι οποίοι έχουν αυτονομία στη Διοίκηση και ανεξάρτητους ρόλους.
Οι στόχοι της Γραμματείας φυσικών καταστροφών εξειδικεύονται σε 10 άξονες οι οποίοι παρουσιάζονται στην ομιλία. Ακολουθούν τα προσεισμικά μέτρα που θα ισχύουν σε περίπτωση μεσοπρόθεσμης πρόγνωσης σεισμού.


Η Οργανωτική Επιτροπή:
Αρβανιτίδης Νίκος, Δρ. Οικονομικός Γεωλόγος
Δαρδαμάνης Γιάννης, Μηχανολόγος Μηχανικός
Κοκολάκης Κώστας, Πολιτικός Μηχανικός Τ.Ε.
Κυρατζή Σίσσυ, Καθηγήτρια Α.Π.Θ.
Λεκίδης Βασίλης, Ερευνητής ΙΤΣΑΚ
Μάργαρης Βασίλης, Ερευνητής ΙΤΣΑΚ
Σαρηγιάννης Δημοσθένης, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός
Τσόκας Γρηγόρης, Καθηγητής Α.Π.Θ.